Żurawina występuje na obszarze niemal całej półkuli północnej - od Syberii, przez Europę po Amerykę północną. Wszędzie tam jest świetnie znana i wykorzystywana od tysięcy lat jako pożywienie, źródło barwnika oraz surowiec leczniczy w medycynie ludowej. W Polsce naturalnie występuje żurawina błotna oraz żurawina drobnolistna, jednak coraz większa część owoców trafia na rynek z plantacji żurawiny wielkoowocowej. Jest to gatunek pochodzący ze wschodniej części Ameryki północnej, jej kolebką jest teren znajdujący się na granicy USA i Kanady.

Rok 1620 uważa się za moment, w którym Europejscy koloniści po raz pierwszy zetknęli się z bliżej nieznaną im dotąd żurawiną wielkoowocową. Miało to mieć miejsce podczas święta Dziękczynienia, w którym oprócz członków kolonii uczestniczyli także Indianie. Rdzenni mieszkańcy Ameryki chcąc pomóc głodującym kolonistom, podarowali im trochę żywności, w tym jagody żurawiny wielkoowocowej. Od tej pory owoce żurawiny znalazły stałe miejsce w menu nowych mieszkańców Ameryki, stając się m.in. tradycyjnym elementem obchodów Dnia Dziękczynienia.

Początek uprawy żurawiny wielkoowocowej umownie datuje się na rok 1816. Wtedy to kapitan Henry Hall z Dennis w Massachusetts, zaobserwował, że piasek nawiewany przez wiatr na dzikie żurawiniska poprawia smak  oraz  zwiększa plon owoców. Podbudowany tą obserwacją zaczął przesadzać krzewinki żurawiny, napiaszczać je i grodzić, osiągając w kolejnych latach pierwsze sukcesy w hodowli tej rośliny. Technika kapitana Halla znalazła wielu naśladowców, doprowadzając do szybkiego wzrostu ilości plantacji żurawiny w Ameryce w XIX wieku.

Wraz z dynamicznym rozwojem upraw żurawiny, narastały utrudnienia związane ze zbiorem oraz z segregacją owoców, które to czynności były w całości wykonywane ręcznie. Problem segregacji i oczyszczania owoców został rozwiązany na początku XX wieku wraz z wynalezieniem separatora Bailey'a. Urządzenie to wykorzystuje zjawisko sprężystości dobrych owoców. Ponoć wynalazca maszyny wpadł na ten pomysł w wyniku nieszczęśliwego, ale i niegroźnego wypadku. Przewrócił się na schodach w trakcie znoszenia kosza z żurawiną. Dobre owoce odbijając się od kolejnych stopni, spadły na sam dół, natomiast te zepsute zatrzymały się na schodach.

Jak wspomniałem wyżej, zbiór owoców odbywał się od dawnych czasów ręcznie. Niewielkim usprawnieniem było użycie skrzynek z drewnianymi zębami oraz grzebieni służących do wyczesywania żurawiny z krzewów. W latach 40. XX wieku opracowano długo wyczekiwaną maszynę do zbioru żurawiny. Przypominała dużą kosiarkę i działa na podobnej zasadzie jak ww. grzebienie wyczesujące owoce. Do dziś dnia w użyciu są urządzenia bazujące na tamtej konstrukcji. Przy ich pomocy zbiera się rokrocznie około 10-15% wszystkich owoców.

Kamieniem milowym w uprawie żurawiny okazała się jednak opracowana w latach 60. XX wieku technologia okresowego zalewania plantacji wodą. Specjalnie ulokowane uprawy, systemy zbiorników wodnych oraz kanałów pozwalają na użycie wody w celu walki ze szkodnikami i chwastami oraz ochrony przed niskimi temperaturami. Jednak przede wszystkim zalanie plantacji umożliwia stosunkowo łatwy zbiór owoców unoszących się na powierzchni wody. Technologia ta znacząco ułatwiła uprawę oraz zbiór żurawiny i dziś przy jej użyciu zbiera się ponad 80% owoców.

Większość upraw żurawiny wielkoowocowej mieści się w Ameryce Północnej. USA i Kanada wytwarzają ponad 95% ogólnoświatowej produkcji tego owocu. W Europie oraz Polsce klimat i warunki wegetacyjne sprzyjają uprawie żurawiny wielkoowocowej sprawiając, że pojawia się tu coraz więcej plantacji tej interesującej rośliny. Jest ona łatwa w uprawie i coraz częściej gości także w zwykłych przydomowych ogrodach.

Od czasów kapitana Henryego Halla w uprawie żurawiny zmieniło się dużo, ale niektóre rzeczy pozostały takie same. Krzewinki żurawiny są długowieczne, a niektóre plantacje mogą liczyć nawet ponad 150 lat. Istnieje zatem niewielka szansa, że owoc żurawiny który trafił na nasz stół, pochodzi z krzewu posadzonego osobiście przez pioniera tej uprawy!

Autorem tekstu jest Jakub Tota ze specjalistycznej szkółki żurawiny wielkoowocowej -  www.zurawina.net

Przeczytaj też inne artykuły o żurawinie:

Żurawina - siła w drobnym owocu

Doktor Żurawina

Żurawina - królowa zdrowia

Wypróbuj też przepisy na dania z żurawiną:

Chleb z żurawiną

Nalewka z żurwiną

Zimowa rolada z żurawiną

Udka zapiekane z sosem żurawinowym

Ciasteczka z żurawiną i białą czekoladą