Należy do rodziny agrestowatych, podobnie jak porzeczka czerwona, którą prawdopodobnie człowiek zaczął uprawiać wcześniej – już na początku XV wieku istniały jej plantacje w Holandii, Danii i krajach nadbałtyckich.

Czarna porzeczka - pochodzenie 

Pierwsze zapiski dotyczące porzeczki czarnej pochodzą natomiast z XVII w. i dotyczą zwłaszcza właściwości leczniczych rośliny. Ówcześni zielarze zalecali odwary z liści tego krzewu jako remedium na ostre stany zapalne układu moczowego czy jamy ustnej, anginę, wrzody żołądka, nadciśnienie, gorączkę i migrenę.

Z czasem zaczęto doceniać także walory kulinarne czarnych porzeczek. „(…)na długim prętku porządkiem wiszące, które lubo kwaśne przecież i surowe dobre, i ieszcze lepsze smażone i robi się z nich wino tym sposobem, iak z winnych iagod, niewiele pospolitemu ustępuiące” – opisywał znany XVIII-wieczny przyrodnik, ksiądz Jan Krzysztof Kluk. „Powidła smażone z cukrem lub miodem, smak mają przyjemny i nader pomocne są w zapaleniu gardła, czyli ślinogorzu” – czytamy natomiast w zielniku Józefa Geralda Wyżyckiego, opublikowanym w 1845 r.

W XX wieku czarne porzeczki były bardzo powszechnie uprawiane w Polsce. Krzewy, które latem pokrywają się ciemnymi owocami, rosły w wielu przydomowych ogródkach, często także jako roślina dekoracyjna. Do dziś nasz kraj jest jednym z największych producentów czarnej porzeczki na świecie – aż 70 proc. jej zbiorów na terenie Unii Europejskiej pochodzi właśnie znad Wisły.

Czarna porzeczka – właściwości odżywcze

Czarna porzeczka to owoc o imponujących właściwościach odżywczych, stanowiący m.in. niezwykle bogate źródło witaminy C (dostarcza kilka razy więcej kwasu askorbinowego niż np. pomarańcza), aktywizującej system immunologiczny, odgrywającej ważną rolę w wytwarzaniu licznych enzymów, wpływającej na produkcję kolagenu i zmniejszającej skłonność do krwotoków oraz krwawień dziąseł.

Duże stężenie tego związku sprawia, że czarna porzeczka ma silne właściwości przeciwutleniające, dzięki czemu wspiera naturalne mechanizmy obronne organizmu, zapobiegając rozwojowi różnych chorób układu krążenia czy nowotworów. Jak wykazały badania naukowe, regularne spożywanie soku z czarnych porzeczek hamuje namnażanie się komórek raka okrężnicy, piersi, jajnika, macicy oraz czerniaka.

Na właściwości antyoksydacyjne tych owoców wpływają też licznie występujące polifenole, w tym fenylokwasy (kwas kawowy, chlorogenowy, elagowy) oraz antocyjany – naturalne barwniki odpowiadające za ciemną barwę specjału, a także korzystnie wpływające na ostrość widzenia (wykorzystuje się to w leczeniu jaskry i krótkowzroczności).

Nasiona czarnej porzeczki zawierają znaczne ilości nienasyconych kwasów tłuszczowych, zwłaszcza kwasu linolowego i alfa-linolenowego, których nasz organizm nie potrafi syntezować, dlatego myszą być dostarczane z pożywieniem. Tego typu związki pełnią znaczącą funkcję w profilaktyce licznych schorzeń przewlekłych – alergii czy chorób układu krążenia.

Czarna porzeczka – jak wykorzystać ją w kuchni

Czarne porzeczki charakteryzują się specyficznym, kwaśno-cierpkim smakiem, dlatego rzadko bywają jedzone na surowo. Wartości kulinarnych nabierają po odpowiednim przetworzeniu.

Bardzo wartościowym produktem jest porzeczkowy sok, którego walory docenimy zwłaszcza w sezonie jesienno-zimowym, gdy potrzebujemy produktów wzmacniających odporność organizmu. Owoce warto też przerabiać na dżemy, konfitury i galaretki. Duża zawartość pektyn sprawia, że wykazują silne działanie żelujące, dlatego nie trzeba stosować sztucznych „zagęszczaczy”. Przetwory z czarnej porzeczki sprawdzają się jako dodatek do deserów, ale również dobrze komponują się z różnymi rodzajami mięs – wieprzowiną, jagnięciną czy dziczyzną. Są pysznym dodatkiem do rozmaitych serów.
 

W krajach skandynawskich dużą popularnością cieszy się zupa z czarnych porzeczek (serwowana często z makaronem) – ciekawy pomysł na obiad w gorący, letni dzień. Z owoców można też przygotować orzeźwiający kompot lub sorbet (po zagotowaniu z cukrem i sokiem z cytryny, przecedzeniu i kilkugodzinnym schłodzeniu w lodówce).
Owoce staną się także bazą domowego wina albo słynnej kresowej nalewki, zwanej, słynącej nie tylko ze smaku, ale również właściwości leczniczych. Dojrzałe porzeczki należy wówczas zalać 70-procentowym spirytusem, dodać cukier, a niekiedy także cynamon, wanilię czy goździki.

 

W galerii znajdziecie aż 24 propozycje, jak czarna porzeczka może być wykorzystana w kuchni.