Wanilia (Vanilla) - roślina storczykowata, owoc strąkowy orchidei pnącej. Pochodzi z Meksyku. Wanilia służyła Aztekom jako przyprawa i lek. Od połowy XVI wieku w Europie zaczęto używać wanilii do aromatyzowania słodyczy, głównie czekolady. Do około 1800 roku monopolistą w produkcji wanilii był Meksyk, gdyż tam żyły owady zapylające kwiaty tej rośliny. Dopiero, kiedy wynaleziono metodę sztucznego zapylania kwiatów, wanilia pojawiła się w uprawie również w innych rejonach. Obecnie największym producentem wanilii na świecie jest Indonezja, Madagaskar, Chiny, Meksyk, Tonga, Turcja, Polinezja Francuska i Komory. Wanilię można jeszcze spotkać, rosnącą w stanie naturalnym, w Ameryce Południowej i Centralnej.

Liście wanilii są bladozielone, kwiaty bladożółte, a owoce mają postać około 30 centymetrowych strąków, które są torebkami wypełnionymi drobnymi nasionkami. Owoce zbiera się niedojrzałe, poddaje fermentacji i suszy. Sam strąk nie posiada zapachu, dopiero pod wpływem fermentacji wydobywa się ten niepowtarzalny zapach. Proces fermentacji jest długi. Przez kilka tygodni laski wanilii suszą się na słońcu. Dobrej jakości wanilia jest mięsista i miękka, a najbardziej aromatyczny jest jej środek.

Owoce wanilii zawierają wanilinę, inne substancje zapachowe oraz żywicę.

Wanilia używana jest jako substancja aromatyczna. Stosuje się ją przede wszystkim w deserach, wyrobach mlecznych, lodach, kremach, sosach i wypiekach. Wanilią aromatyzuje się kompoty i koktajle alkoholowe, czekoladę i cukierki. W kuchni egipskiej i arabskiej szczególną sławą cieszą się lody i sorbety waniliowe. Można kupić cukier waniliowy, zapach waniliowy i całe sfermentowane strąki, nazwane laskami waniliowymi. Laski waniliowe mają długość 20-25 cm, zwężają się na końcach, ich powierzchnia pokryta jest białymi, błyszczącymi kryształkami, które są substancją wonną. Jakość wanilii zależy od barwy, sprężystości i aromatu lasek. W handlu laski wanilii oznakowane są według jakości i miejsca ich pochodzenia. Za gatunek najwyższej jakości uważa się wanilię meksykańską.

Wanilia ma również zastosowanie w kosmetyce i perfumerii. Jest dodatkiem do kremów i komponentem niektórych znanych perfum. Olejek waniliowy jest skuteczny w procesie regenerowania się skóry, zapobiega jej wysuszeniu i starzeniu. W formie nalewki stosuje się ją w stanach gorączkowych, w zaburzeniu trawienia, przy wyczerpaniu i stanach nerwowych. Wanilia poprawia nastrój. W przemyśle farmaceutycznym wanilię używa się w celu poprawienia smaku i zapachu leków.

Domowym sposobem możemy otrzymać cukier waniliowy zasypując laskę wanilii cukrem. Wanilia uznawana jest za afrodyzjak. W sklepach można dostać wanilię syntetyczną, która wanilii właściwej zawiera 2-5%. W Ameryce Południowej  wanilii wielokwiatowej używa się do aromatyzowania tytoniu.