Muzeum Chleba

Skąd pomysł na stworzenie muzeum chleba? Jaka jest historia związana z powstaniem muzeum chleba?

Muzeum Chleba: Twórcą muzeum jest Piotr Mankiewicz. Muzeum powstało z szacunku dla historii i z potrzeby serca. Początkowo miało powstać w starej kamiennicy w Bytomiu, w której po dawnej piekarni pozostał jeszcze tradycyjny piec piekarniczy oraz piękny zabytkowy piec kaflowy. Miejsce wydawało się idealne. Niestety nie udało się dojść do porozumienia z władzami miasta. Dlatego muzeum zostało otwarte w zaadaptowanych do tego celu magazynach firmy Pana Mankiewicza.

Co znajduje się w zbiorach muzeum chleba?

Muzeum Chleba: Zgromadzone zostały w nim eksponaty, zbierane przez wiele lat, wszystko co służyło wykonaniu chleba i wszystkiego co o szacunku dla chleba zaświadcza.
Nasze zbiory muzealne gromadziliśmy przez około 10 lat już przed rozpoczęciem działalności muzeum i w dalszym ciągu je rozbudowujemy. Są to między innymi tematyczne pocztówki, zdjęcia, dokumenty z okresu XIX i XX wieku oraz archiwalne dokumenty z XVI i XVII wieku,  maszyny i urządzenia, narzędzia piekarnicze oraz mnóstwo ciekawostek związanych z dawnym życiem codziennym. Dla zwiedzających udostępniona jest również dawna klasa szkolna z pełnym wyposażeniem, począwszy od tablicy, ławek po ubrania, plecaki, przybory szkolne i pamiątki dawnego szkolnictwa.

Jak wyglądało gromadzenie eksponatów? Jak zdobyli Państwo wszystkie eksponaty i skąd? Czy było to trudne?

Muzeum Chleba: Wszystkie eksponaty w muzeum zostały zakupione przez Pana Piotra Mankiewicza,  który wyszukiwał je głównie na targach staroci w kraju i zagraną. Przez lata gromadził wszystkie „świadectwa” o wielowiekowej tradycji piekarnictwa i cukiernictwa.

Jakie atrakcje oferuje muzeum chleba?

Muzeum Chleba: W programie zwiedzania zorganizowanego jest projekcja filmu pt. "Chleb" mówiącego o historii piekarnictwa oraz o chlebie od zbiorów po konsumpcję. Dla przedszkolaków przygotowaliśmy „Balladę o bochenku chleba”. Następnym etapem zwiedzania jest przygotowanie i własnoręczny wypiek bułeczek (plecionek). Po zajęciach manualnych zwiedzający przechodzą na prelekcję o historii, kulturze i tradycjach związanych z chlebem. Ostatnim etapem zwiedzania jest lekcja w dawnej klasie szkolnej oraz oglądanie części prawdopodobnie największej kolekcji komputerów w Polsce. Całe zwiedzanie odbywa się pod okiem przewodników ubranych w stroje śląskie, dla podkreślenia tradycji panujących na Śląsku.

Co szczególnie warto zobaczyć w muzeum? Który eksponat jest najciekawszy, najcenniejszy, najrzadszy, a może najstarszy?

Muzeum Chleba: Znajdują się tu ekspozycje starych maszyn i urządzeń piekarniczych, rekonstrukcja piekarni, sala wypiekowa, śląska kuchnia, sala w wyposażeniem dawnych sklepów i  cukierni oraz dawna klasa szkolna, drewniana bacówka, wystawa komputerowa i sala audiowizualna. Cały obiekt ma ponad 1500m², więc z pewnością każdy znajdzie w nim coś ciekawego i unikatowego. Można tu zobaczyć wiele ciekawych maszyn i urządzeń np. maszynę do trzepania worków po mące, drylownice, krajalnice do chleba, maszynkę do robienia szkloków (landrynek), drewnianą lodówkę z XIX w. W muzeum znajdziecie również unikatowe zdjęcie członków Towarzystwa Piekarzy Polskich w Berlinie, założonego w 1881 roku, żetony chlebowe, które niegdyś upoważniały do zakupu chleba oraz wiele innych. W zrekonstruowanym wnętrzu cukierni wraz z pełnym wyposażeniem z przełomu XIX i XX w. znajdują się również stylowe kanapy, krzesła i stoły. W naszym muzeum nie ma tabliczek opisujących eksponaty, czy ostrzegawczych, można się tu swobodnie poruszać i wszystkiego dotknąć.

Na czym polega misja Państwa muzeum?

Muzeum Chleba: Naszą ideą jest kultywowanie i uczenie szacunku do chleba oraz związanych z nim polskich tradycji.
Głównym zadaniem Muzeum jest nauczenie dzieci oglądania i zwiedzania obiektów kulturalnych. Jeżeli dzieci będą zadowolone z pierwszego, będą chciały zobaczyć następne obiekty.

Czym współczesny wypiek różni się od tego sprzed lat?

Muzeum Chleba: Chleb narodził się w starożytnym Egipcie, około 5 tysięcy lat temu. Wypiekany był z ciasta poddanego fermentacji, a więc w zasadzie metodą podobną do dzisiejszej. Pierwsze formy chleba, które powstały 120 wieków temu, przypominały gęste papki, polewki, bryje sporządzone z ziaren jęczmienia, pszenicy, żyta lub prosa. Ta gęsta papka składała się w ok. 80% z wody zmieszanej i ugotowanej z wyłuskanymi, tłuczonymi ziarnami zboża. Późniejsze zmniejszanie ilości wody oraz lepsze rozgniatanie, mielenie ziaren umożliwiło najpierw wypiek pierwszego pieczywa zbożowego placków, a później chlebów. Wypiekane były na rozgrzanych kamieniach lub w gorącym popiele.  W późniejszych czasach powstały piece kopułowe.

Historia chleba to temat książkowy. Nie da się go opowiedzieć w kilku zdaniach. Oczywiście współczesny wypiek różni się od tego sprzed lat ze względu min. na postęp techniczny. Kiedyś gospodynie wypiekały chleby w domowych piecach, dzisiaj chleby pieczone są w zmechanizowanych piekarniach, rzadko już w domach.

Jakie są polskie tradycje związane z chlebem?

Muzeum Chleba: Do najważniejszych zwyczajów związanych z chlebem należy robienie znaku krzyża. Podczas pieczenia gospodyni czyniła go trzykrotnie: podczas wkładania do pieca oraz nad pierwszym i ostatnim upieczonym bochenkiem trzykrotnie, albo wyciskała palcami trzy dziurki, co miało być znakiem trójcy świętej. Gdy napoczynało się świeży bochenek chleba, gospodarz rysował na jego spodzie nożem znak krzyża. Gdy kawałek chleba upadł na podłogę, podnosiło się go całując.

Jaką rolę pełni chleb w różnych kulturach?

Muzeum Chleba: Chleb jest ważnym symbolem religijnym na całym świecie. Na przykład w Grecji w każdą sobotę wypiekane jest pieczywo mszalne tzw. „święty chleb” i zanoszone w niedzielę do cerkwi przez jednego z wiernych. Niemal na każde święto religijne w Grecji podaje się inne pieczywo. Również dla Żydów pieczywo ma ogromne znaczenie. Do najbardziej znanych jest maca jadana w żydowskich domach z okazji święta Paschy, podczas którego nie wolno spożywać spulchnionego pieczywa. W Hiszpanii i Portugalii 5 stycznia w wigilię Święta Trzech Króli piecze się specjalne pieczywo. Jest to słodki chleb z owocami i kandyzowaną skórką cytrynową, w którym zapieka się monetę lub figurkę mająca przynieść szczęście tej osobie, która znajdzie ją w swojej kromce.

Jakie rodzaje chleba są charakterystyczne dla różnych krajów? Co, podróżując po Europie warto zjeść z wypieków np. w Niemczech, Francji, Bułgarii, Hiszpanii?

Muzeum Chleba: Z pewnością warto wybrać się do Francji, gdzie jej mieszkańcy kochają swoje wypieki. Najbardziej rozpoznawalnym symbolem Francji jest przecież bagietka. Równie popularnym smakołykiem jest croissant, który Francuzi niemal codziennie spożywają na śniadanie maczając w kawie lub kakao. Włosi natomiast zapraszają na chleb wiejski, do którego dodaje się oliwę z oliwek. Najsłynniejsze jest jednak pieczywo, takie jak ciabatta i pagnotta. W Hiszpanii pieczywo jada się codziennie i do każdego posiłku.  Na śniadanie jada się bułeczki zwane bollo lub chica. Późnym przedpołudniem z każdej lokalnej piekarni zaczyna się wypiek pieczywa. Hiszpania słynie z białego chleba o gładkiej skórce i pulchnym miękiszu. Ogromną różnorodnością pieczywa może pochwalić się także Grecja. Na wyspach i w górach największym wzięciem cieszą się zwykłe wiejskie chleby – duże, o chrupiącej skórce, czasami posypane sezamem.